แก้วโป่งข่าม หลายคนคุ้นๆ และหลายๆคนคงไม่เคยได้ยิน ที่ไม่เคยได้ยินเพราะแก้วโป่งข่ามเป็นหินแก้ว ที่เกิดขึ้นและพบมากที่สุดเพียงจังหวัดเดียวในประเทศไทย ก็คือ อ.เถิน จ.ลำปาง เป็นหินแก้วตระกูลแร่ควอทซ์ (Quartz) หรือที่เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “แร่เขี้ยวหนุมาน” มีเรื่องราวว่าผู้ใดที่ครอบครอง จะมีแต่ความสุขความเจริญมั่งศรีสุข บางคนถึงขึ้นอยู่คงกระพันเลย
เราได้มีโอกาสมาเที่ยวที่ อ.เถิน จ.ลำปาง ชื่อนี้หลายคนคิดว่า อ.เถิน อยู่ตรงไหนของลำปางแน่นอน เพราะอำเภอเถิน เป็นเมืองผ่านไปสู่ตัวเมืองจ.ลำปาง จึงไม่ค่อยมีคนสนใจแวะสักเท่าไร เพราะคิดว่าไม่มีอะไรน่าสนใจ แต่จริงๆ แล้วหากลองแวะมาเที่ยวก็จะพบว่า อำเภอนี้มีพื้นที่ใหญ่มากๆ พอๆจะเป็นจังหวัดได้เลย หลังจากเราได้แวะพักที่ อ.เถิน เราก็เที่ยวไปเรื่อยๆ จนได้พบ กลุ่มเจียระไนแก้วโป่งข่ามบ้านนาบ้านไร่ ต.แม่ถอด คำว่า แก้วโป่งข่าม ชื่อนี้คุ้นหูขึ้นมาทันที เคยได้ยินนานๆมาก จึงเข้าไปถามไถ่กลุ่มชาวบ้าน ก็ได้ข้อมูลว่า
“แก้วโป่งข่าม” เป็นหินแก้วตระกูลแร่ควอทซ์ (Quartz) หรือที่เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “แร่เขี้ยวหนุมาน” โดยตามมาตรความแข็ง อยู่ในอันดับที่ 7 (ความแข็งมี 10 อันดับ เพชร แข็งที่สุด คืออันดับ 10) โดยลักษณะของควอทซ์จะมีความโปร่งใส ไปจนถึงทึบแสง และมีมายหลายสี ควอทซ์จึงจัดเป็นรัตนชาติตระกูลใหญ่ตระกูลหนึ่ง และหลายพื้นที่ในประเทศไทยพบควอทซ์หลายชนิด แต่ชนิดที่นำมาทำแก้วโป่งข่ามนั้น พบมากที่ อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง
คำว่า “โป่งข่าม” หมายความว่า “โป่ง” หมายถึง ลักษณะของสิ่งที่พองด้วยลม หรือแก๊ส เช่น ดินโป่ง (ดินที่มีเกลือ) เป็นต้น “ข่าม” เป็นภาษาถิ่น หมายถึง อยู่ยงคงกระพัน เมื่อเอาคำสองคำมารวมกัน โป่งข่าม อาจจะแปลความหมายว่าเป็นแหล่งที่ผุดขึ้นมาของความข่าม(ขลัง)คงกระพัน ณ สถานที่แห่งนั้นเป็นบริเวณโป่งแก้วอันล้ำค่า
แล้วความเชื่อล่ะ มาได้อย่างไร
มีตำนานเรื่องเล่ามากมายแต่ที่เห็นว่าคนส่วนใหญ่เชื่อถือกัน ก็เป็นเรื่องของ ตระกูลพรานป่าท่านหนึ่ง เรื่องนี้เกิดขึ้นมาได้ 100 กว่าปี ในสมัยที่ตระกลูพรานป่า ได้ออกล่าสัตว์ป่า และหาของป่า มีอยู่วันหนึ่งตนจะพบเรื่องประหลาดขึ้น ทุกครั้งที่เข้าไปบริเวณที่เป็น โป่งหลวง (ดินโป่งสำหรับสัตว์ป่าที่มาอาศัยกิน) ตนจะยิงปืนไม่ออกทุกครั้ง ขัดลำกล้องตลอด เปลี่ยนจากปืนมาเป็นหลาวพุ่งแทง บรรดาสัตว์ก็รอดทุกครั้งไป แต่หากเป็นบริเวณที่ไม่ใช่โป่งหลวง ก็จะจับสัตว์ป่าได้ตลอด และวันดีคืนดี มักจะได้พบแสงประหลาดอยู่ส่องประกายออกมาจากบริเวณบ่อโป่งหลวง ต่อมาพรานป่าก็มาเล่าให้ชาวบ้านฟัง ต่างก็พูดว่า ก็เคยมีเห็นแสงประหลาดขึ้นมาเหมือนกัน พอประกอบเรื่องราวแล้ว ชาวบ้านและพรานป่า เชื่อว่าบริเวณโป่งหลวงนั้นจะเป็นมีของมีซ่อนอยู่และ ผู้ได้ครอบครองจะแคล้วคลาด ปลอดภัย
ต่อมาในปี พ.ศ. 2545 ได้มีการขุดค้นพบแก้วโป่งข่ามยักษ์สูง 95 ซ.ม. กว้างรอบแท่งแก้ว 166 ซ.ม. น้ำหนักประมาณ 1 ตัน ขุดได้จากคำบอกเล่าของคนที่ขุดพบว่า ตนฝันเห็นมีแก้วโป่ง ลักษณะเป็นแท่งลอยมาหา และได้พยายามที่จะคว้าไว้แต่ก็ไม่ได้ และแท่งแก้วดังกล่าวได้ลอยไปอยู่บริเวณปากหลุมที่ขุดค้นพบเจอ และชาวบ้านจึงได้นำมาถวายและเก็บไว้ที่วัดนาบ้านไร่ จนถึงปัจจุบันนี้
กลุ่มเจียระไนแก้วโป่งข่าม
ปัจจุบันหากใครไปเที่ยว วัดนาบ้านไร่ ก็จะได้เห็นโป่งข่ามยักษ์สูง ซึ่งเป็นสิ่งศักดิ์ที่อยู่คู่กับชาวบ้านใน อ.เถิน และบริเวณทางเข้าวัด จะพบกับกลุ่มเจียระไนแก้วโป่งข่ามบ้านนาบ้านไร่ เป็นการรวมกลุ่มกันเพียงแห่งเดียวของประเทศไทยที่สามารถผลิตแก้วโป่งข่ามเป็นของฝากของที่ระลึกซึ่งมีกระบวนการผลิตเริ่มจากการเผา การขัดและกรรมวิธีต่างๆ โดยใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดกันมาจนออกมาเป็นเครื่องประดับ เช่น หัวแหวน จี้ห้อยคอ ต่าหู กำไลข้อมือ หากใครที่อยากจะมาเห็นด้วยตัวเองก็ลองแวะเที่ยวสัก 1 คืน คุณอาจจะเป็นผู้ครอบครอง แก้วโป่งข่าม ก็เป็นได้…..
